"เมตตา" เป็นสิ่งที่ตรงกันข้ามกับ "ความโกรธ/โทสะ" เมตตาเป็นธรรมพื้นฐานที่สุด ที่ทำให้คนอยู่ร่วมกันได้อย่างมีความสุข แม้ว่าคนจะมีความแตกต่างใด ๆ ทางเชื้อชาติ ผิวพรรณ ภาษา ศาสนา ทิฐิ หรืออื่นใด ฯลฯ
 

ในคราวมีภัยอันตรายที่สุด ควรทำอย่างไร โดยปกติชีวิตมนุษย์ทุกคน ย่อมมีโอกาสที่จะตกอยู่ในสถานการณ์ที่ต้องเผชิญกับภัยร้ายแรงสูงสุดต่อชีวิต ของตนเองได้ โดยเฉพาะภัยจากบุคคลอื่น
 

แม้จะอยู่ในช่วงวิกฤติขนาดไหน โดยที่แท้แล้ว มนุษย์ยังไม่ได้หมดหนทางเสียทีเดียว เพียงมีสติมั่นคง กำจัดความโกรธ โทสะ ความแค้นเคืองเดือดดาล (หากมีอยู่) ออกไปเสียจากจิต ตั้งจิตให้เต็มเปี่ยมด้วยความรักความปราถนาดีอยากให้มีความสุขให้มีความปลอด ทุกข์สูงสุดแบบไร้ขีดจำกัดต่อทุก ๆ ฝ่าย คือ ผู้จะมาทำร้ายเรา กลุ่มบุคคลผู้จะมาทำร้าย ผู้สั่งให้ทำ และตัวเราเอง หน้าที่เราคือทำให้จิตเต็มเปี่ยมด้วยความรักความปราถนาดีอยากให้มีความสุข ให้มีความปลอดทุกข์สูงสุดแบบไร้ขีดจำกัดนี้แผ่ออกไปจากตัวเราถึงทุก ๆ ฝ่าย
 

แม้ไม่พูดแผ่เมตตาว่า "สัพเพ สัตตา ๆ ฯลฯ" ถ้าจิตประกอบด้วยเมตตาแล้ว ก็เป็นเมตตาอยู่นั่นเอง
 

เมื่อทำเช่นนี้ หากไม่ใช่คู่เวรต่อกันมาหรือผลกรรมหนักแต่อดีตปางก่อนแล้ว ชีวิตมักแคล้วคลาดปลอดภัยเสมอ ดังเช่นเรื่องนี้
 

พระนางเจ้าสามาวดีพร้อมเพื่อนสตรีบริวาร แผ่เมตตา ในช่วงจังหวะเวลากำลังจะถูกยิงด้วยธนูอาบยาพิษจากพระมหากษัตริย์อุเทนราช
 

สามาวตีปิ ปญจนฺนํ อิตฺถีสตานํ โอวาทํ อทาสิ “อมฺมา อมฺหากํ อญฺญํ ปฏิสรณํ นตฺถิ, นรินฺเท จ เทวิยา จ อตฺตนิ จ สมเมว เมตฺตจิตฺตํ ปวตฺเตถ, มา กสฺสจิ โกปํ กริตฺถาติฯ
 

ราชา สหสฺสถามํ สิงฺคธนุํ อาทาย ชิยํ โถเปตฺวา วิสปีตํ สรํ สนฺนยฺหิตฺวา สมาวตึ ปุเร กตฺวา สพฺพา ตา ปฏิปาฎิยา ฐปาเปตฺวา สมาวติยา อุเร สรํ วิสฺสชฺเชสิฯ
 

โส ตสฺสา เมตฺตานุภาเวน ปฏินิวตฺติตฺวา อาคตมคฺคาภิมุโข ว หุตฺวา รญฺโญ หทยํ ปวิสนฺโต วิย อฏฺฐาสิฯ
 

ราชา จินฺเตสิ มยา ขิตฺโต สโร สิลํปิ วิชฺฌิตฺวา คจฺฉติ อากาเส ปฏิหนนฎฺฐานํปิ นตฺถิ, อถ ปเนส นิวตฺติตฺวา มา หทยาภิมุโข ชาโต อยํ หิ นิจฺจิตฺโต นิสฺสตฺโต นิชฺชีโว สโรปิ เอติสฺสา คุณํ ชานาติ มนุสฺสภูโตปิ น ชานามีติฯ
 

โส ธนุํ ฉฑฺเฑตฺวา อญฺชลึ ปคฺคยฺห สามาวติยา ปาทมูเล อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา ....
 

พระนางเจ้าสามาวดีได้บอกสอนสตรี 500 นางว่า “พวกเธอทั้งหลาย ที่พึ่งอย่างอื่นของพวกเราไม่มี พวกเธอ จงทำจิตให้เต็มเปี่ยมด้วยความเมตตาอันทัดเทียมเสมอกันในพระราชาผู้เป็นเจ้า แห่งชีวิต พระราชเทวี และตนเองด้วย พวกเธออย่าโกรธใคร ๆ”
 

ขณะที่สตรีเหล่านั้นกำลังแผ่เมตตาจิตอยู่นั้นเอง พระราชาทรงยกธนูรูปทรงคล้ายเขาสัตว์ที่มีแรงวิ่งของลูกธนูประมาณ 1000 แรงบุรุษ ทรงขึ้นสาย สอดลูกศรอาบยาพิษแล้วรับสั่งให้จัดแถวสตรีทั้ง 500 นางนั้น ให้ยืนเรียงแถวตรงโดยให้นางสามาวดียืนอยู่หน้าสุด ทรงเล็งแล้วปล่อยลูกศรให้วิ่งพุ่งไปที่พระอุระของพระนางเจ้าสามาวดีทันที
 

เพราะอานุภาพแห่งเมตตาของพระนางสามาวดีและสตรีทั้งหมดนั่นเอง ลูกศรที่ยิงออกไปนั้นพุ่งวาบไปเพียงนิดเดียวแล้วกลับหัวพุ่งมาไกล ๆ เหมือนจะเจาะพระหฤทัยของพระราชาเสียเอง
 

พระราชาทรงพระดำริว่า ปกติลูกศรที่เรายิงไปนี้ สามารถเจาะแผ่นหินทะลุออกไปได้ อะไร ๆ ที่จะกระทบขวางกั้นในอากาศก็ไม่มี แต่ลูกศรนั่นกลับหันหัวพุ่งตรงมาที่หัวใจของเรา ช่างน่าเหลือเชื่อ ลูกศรนั้นไม่มีจิต ไม่มีชีวิต ไม่ใช่สัตว์ ยังรู้คุณของพระนางเจ้าสามาวดีนี้ แต่เราซึ่งเป็นมนุษย์แท้ ๆ กลับไม่รู้คุณความดีอะไรของนางเลย
 

พระองค์จึงทิ้งธนู ทรุดตัวลงนั่งพนมมือแทบพระบาทของพระนางเจ้าสามาวดี (เพื่อขอขมาและขอชีวิตจากการที่ได้ทำผิด).....